Z uwagi na powszechność posługiwania się przez franczyzodawcę gotowymi wzorcami umowy oraz okoliczność, iż to franczyzobiorca z natury rzeczy jest stroną słabszą, mającą jednak prawo negocjować warunki umowy, niniejszy artykuł skupia się na postanowieniach szczególnie istotnych dla franczyzobiorcy. 

Przede wszystkim podkreślić należy, iż w interesie biorcy jest zawarcie, przynajmniej pierwszej umowy na czas określony, co pozwoli na  uwzględnienie zachodzących w otoczeniu przedsiębiorstwa zmian. Bez względu jednak czy franczyzobiorca zwiąże się stosunkiem umownym na czas określony czy nieokreślony, powinien dążyć do tego, aby umowa przewidywała okoliczności uzasadniające wypowiedzenie umowy oraz rozstrzygała, czy skutek wypowiedzenia nastąpi po kilku miesiącach czy natychmiast. Przy czym, przestrzegać należy się przed akceptacją zapisów typu: „franczyzodawcy przysługuje prawo wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym w przypadku naruszenia obowiązków wskazanych umowie”. Dają one franczyzodawcy zbyt dużą dowolność i swobodę w wypowiedzeniu umowy w trybie natychmiastowym. Dążyć więc należy do tego, aby w umowie w sposób precyzyjny wyliczyć przypadki uzasadniające możliwość wypowiedzenia.

Franczyzobiorca powinien zwrócić uwagę także na zapisy związane z istnieniem lub brakiem wewnętrznej konkurencji w sieci franczyzowej. W interesie franczyzobiorcy jest oczywiście zagwarantowanie sobie w umowie wyłączności terytorialnej.

Trzeba również pamiętać, że jednym z podstawowych obowiązków franczyzodawcy jest przekazanie franczyzobiorcy pakietu franczyzowego. W jego skład wchodzą m.in. patenty, wynalazki, know-how, znaki towarowe i inne oznaczenia chronione prawami wyłącznymi. Sprawdzić więc należy, czy udostępniający jest faktycznie uprawniony do dysponowania tymi dobrami i prawami, prosząc o przedłożenie stosownych świadectw ochronnych. Poza tym, franczyzobiorca powinien mieć realną możliwość skorzystania z pakietu franczyzowego. Dlatego koniecznym zapisem w umowie jest zobowiązanie franczyzodawcy do przeszkolenia franczyzobiorcy, jego pracowników, przekazania podręcznika operacyjnego oraz do zapewnienia bieżącej, stałej pomocy w trakcie trwania umowy.

Ponadto, biorca powinien dokładnie przyjrzeć się zapisom o uprawnieniach kontrolnych franczyzodawcy, które nie mogą budzić zastrzeżeń z punktu widzenia ochrony konkurencji oraz nie mogą ingerować w sferę swobody działania franczyzobiorcy.

W każdej umowie franczyzy spotyka się klauzule zakazu konkurencji. O ile zastrzeżeń nie budzą zapisy umowy franczyzy dotyczące zakazu konkurencji obowiązującego w trakcie jej trwania umowy, o tyle zwrócić należy uwagę na zgodność z prawem zapisów odnoszących się do zakazu konkurencji po rozwiązaniu umowy. Zdarza się, że franczyzodawca nie określa terminu w jakim taki zakaz może obowiązywać, albo wprowadza go na zbyt długi okres czasu. Kwestia długości obowiązywania zakazu konkurencji jest bowiem uregulowana w rozporządzeniu Rady Ministrów Rady Ministrów w sprawie wyłączenia niektórych rodzajów porozumień wertykalnych spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję z dnia 30 marca 2011 r. (Dz.U. Nr 81, poz. 441, tj. z dnia 13 czerwca 2014 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 1012)), które zostało wydane na podstawie ustawy o ochronie konkurencji i konsumenta. Zgodnie § 12 pkt 3) tego rozporządzenia dozwolone jest formułowanie uregulowań zobowiązujących franczyzobiorcę do nieangażowania się bezpośrednio lub pośrednio w podobną działalność handlową nawet po ustaniu stosunku umownego, ale przez okres nieprzekraczający roku od wygaśnięcia umowy.

Franczyzodawca będzie dążył także do zapewnienia sobie w stopniu maksymalnym ochrony tajemnic, które przekazuje franczyzobiorcy. Należy więc mieć pewność dochowania tajemnic informacji poufnych, zobowiązując również swoich współpracowników do podobnego zachowania. Klauzula poufności jest w pełni dopuszczalna, ale maksymalnie do momentu, kiedy informacje te tracą charakter poufności, tajemnicy.

Ponadto, ustalić należy w sposób nie budzący wątpliwości, w jakiej mierze i na jakich warunkach biorca będzie organizował lub uczestniczył w lokalnych działaniach promocyjno-reklamowych (poza ogólnokrajowymi, które zwykle należą do dawcy), jak będzie wyglądała odpłatność szkoleń w trakcie trwania stosunku franczyzy, czy kwestia dostaw towarów (przy tej ostatniej - szczególną uwagę należy zwrócić na sprzeczność z prawem postanowień narzucających franczyzobiorcy obowiązek zaopatrywania się w towary u konkretnego przedsiębiorcy).

Dla biorcy mogą okazać się ważne klauzule zapisywane zazwyczaj w ostatniej części umowy związane z postanowieniami na wypadek zbycia przedsiębiorstwa przez którąś ze stron lub rozwiązania umowy. Konieczne jest w tym kontekście wyjaśnienie, czy franczyzodawcy będzie przysługiwało prawo pierwokupu w przypadku zbycia przedsiębiorstwa biorcy, czy prawo to obejmie całe przedsiębiorstwo, czy jego poszczególne składniki (np. produkty, towary, materiały, które były w posiadaniu biorcy). Co stanie się z franczyzobiorcą, gdy przedsiębiorstwo franczyzodawcy zmieni swój status prawny?

Autor artykułu: